Minder afzien met maagzuur!?

Maagzuur klachten verlichten

De maag staat in directe verbinding met de buitenwereld. Voedsel, dranken en medicatie hebben hierdoor een belangrijke invloed op het ontstaan van maagklachten. Wat u eet of wat u drinkt kan de werking van de maag, conditie van het maagslijmvlies, de aanmaak van verteringsenzymen en de lediging van de maag beïnvloeden. Naast voeding en medicatie zijn andere leefstijlfactoren, met name stress, van invloed op het ontstaan of genezen van maagzuurklachten, maagzweren en gastritis. Voedingstherapie en het optimaliseren van leefstijlfactoren is de enige therapie die de maag en het maagslijmvlies gezond houdt op de lange termijn.

In deze blog kom je meer te weten over je maagzuur!

• Functies van de maag
• Te veel of te weinig maagzuur
• De paradox van maagzuurremmers
• Tips om maagzuurklachten te verminderen of te verlichten
  • Algemene tips om maagzuur klachten te verlichten
  • Enzymen helpen de vertering en voorkomen maagklachten
  • Maagzuur klachten verminderen met gezonde voeding
  • Stress en het ontstaan van maagklachten
  • Helicobacter pylori en maagzuurklachten
• Tips voor het verlichten en voorkomen van maagzuurklachten

Functies van de maag

De maag is een complexe spier die aan de binnenkant volledig is bekleed met een dikke slijmvlieslaag. Het slijmvlies zorgt voor een bescherming tegen het maagzuur. De maag kan ongeveer 1,5 tot 2 liter voedsel en drank bevatten. Het duurt ongeveer 7 seconden om voedsel van uw mond naar uw maag te krijgen, waarna een gemiddelde maaltijd 2-4 uur nodig heeft om verteerd te worden. De vertering gebeurt door maagzuur en verteringsenzymen die worden aangemaakt door de maag. Hierdoor worden eiwitten verteerd en eventuele pathogenen gedood. Vervolgens geeft de maag het verteerde voedsel door aan de dunne darm.

De maag produceert maagzuur, verteringsenzymen, serotonine en zorgt voor de opname van B12 uit voeding. Daarnaast heeft de maag als belangrijke functie het doden van pathogenen, het opslaan van voedsel, het kneden, voorverteren en doorgeven van kleine porties aan de dunne darm. Ook verstuurt de maag signalen naar de pancreas en galblaas zodat er voldoende verteringsenzymen en gal worden aangemaakt voor de verdere vertering van het voedsel. De maag heeft dus een belangrijke functie in het verteren van voedsel en daarmee ook in het onderhouden van uw gezondheid.

Om maagklachten beter te begrijpen en te kunnen verlichten kijken we ook specifiek naar de functie van maagzuur.

Te veel of te weinig maagzuur

Het maagzuur bestaat uit zoutzuur met een pH tussen de 1 en 3. Na een maaltijd stijgt het pH tot ongeveer 5. Na één tot twee uur daalt de pH waarde weer naar de beginwaarde. In gezonde toestand worden alle aspecten die nodig zijn voor voldoende maagzuur gestimuleerd en geremd wanneer er voldoende is.

Voldoende maagzuur is ontzettend belangrijk omdat het maagzuur tal van functies heeft:

• Activeert pepsine (vertering van eiwitten)
• Nodig voor de werking van lipase (vertering van vetten)
• Stimuleert de opname van B12 en mineralen
• Versnelt de lediging van de maag
• Voortkomt dat onverteerd voedsel kan terugstromen naar de slokdarm (reflux, brandend maagzuur)
• Doodt ziekteverwekkende bacteriën die we dagelijks binnenkrijgen
• Houdt de groei van schimmels, parasieten, bacteriën en virussen in de maag onder controle

Maagzuur wordt door veel verschillende factoren gestimuleerd of belemmerd. Stimulerende factoren die zorgen voor meer maagzuur zijn onder andere zien, ruiken en proeven van voedsel, kauwen en slikken, uitzetten van de maag (door voedsel), eiwitten in de maag, ontspanning en een te hoge pH (zuurgraad) in de maag. Andersom wordt de aanmaak van maagzuur geremd door een te lage pH (zuugraad) waarde, stress, medicatie, intensief sporten en overmatig transpireren. Het vinden van de balans is dus belangrijk voor de aanmaak van voldoende maagzuur.

Wanneer maagzuur door bovenstaande aspecten onvoldoende wordt aangemaakt is het verstandig om de oorzaken van het probleem te achterhalen. Een aanpassing van voeding en leefstijl kan al veel verlichting van de klachten geven.

De paradox van maagzuur remmers

Bij een verdenking van teveel maagzuur worden vaak maagzuurremmers voorgeschreven. Wanneer u last heeft van maagdarmzweren (ulcus), reflux of een Helicobacter pylori infectie is de aanname vaak dat een teveel aan maagzuur hiervan de oorzaak is. Ook worden maagzuurremmers preventief voorgeschreven om het ontstaan van maagzweren te voorkomen. Vaak wordt er aangenomen dat de klachten worden veroorzaakt door een teveel aan maagzuur. Dit is echter vaak niet het geval. Meestal gaat het juist om een gebrek aan maagzuur!
Langdurig onnodig gebruik van maagzuurremmers kan verschillende chronische klachten en ziektebeelden veroorzaken. Dit kan veroorzaakt worden omdat maagzuur vele belangrijke functies heeft.

Wanneer u ten onrechte maagzuurremmers krijgt voorgeschreven, kan dit de kans op infecties verhogen. Eén van de functies van de maag is om ziekteverwekkers te doden zoals schimmels, parasieten en virussen. Wanneer er onvoldoende maagzuur is, krijgen deze pathogenen de kans om te groeien en te vermenigvuldigen. Zo stimuleert een gebrek aan maagzuur bijvoorbeeld de bacterie Helicobacter pylori, Salmonella, Clostridium, E. coli en schimmelinfecties! Deze infecties kunnen zorgen voor ontstekingen in de maag, waarvoor u dan meestal maagzuurremmers krijgt voorgeschreven.

Daarnaast verstoort een gebrek aan maagzuur het microbiële evenwicht: Bacteriën die normaal gesproken niet in de darmen terechtkomen komen, kunnen nu de maag passeren. Langdurig gebruik van maagzuurremmers kan hierdoor het darm-microbioom verstoren, wat de gezondheid van het lichaam ongunstig kan beïnvloeden. Ook kan een langdurig gebruik van maagzuurremmers de opname van mineralen en vitaminen zoals zink, magnesium en B12 verlagen. Als laatste heeft maagzuur invloed op de onderste sluitspier van de slokdarm. Hoe lager de pH waarde is (dus hoe zuurder), hoe sterker de sluitspier naar de slokdarm samentrekt om terugvloeien van voedsel uit de maag tegen te gaan. Hoe hoger de pH waarde is (dus hoe lager de zuurgraad) hoe meer de sluitspier zich ontspant en de kans op een reflux vergroot. Het gevolg is dan brandend maagzuur met als medicatie maagzuurremmers. Zie hier de paradox van maagzuurremmers!

Wanneer u maagzuurremmers wilt afbouwen, doe dit altijd in overleg met uw huisarts en een erkend therapeut. Voordat u hiermee begint is het belangrijk om de oorzaak van de maagklachten te achterhalen en of er daadwerkelijk te weinig maagzuur aanwezig is.

Werken aan een gezonde maag door voeding en stressvermindering heeft dus de voorkeur op de lange termijn.

Tips om maagzuurklachten te verminderen of verlichten

Veel maagklachten ontstaan door verkeerde voeding- en leefstijlgewoonten. Wanneer u bijvoorbeeld te snel of te veel eet wordt de voorvertering verslechterd en komen er grote stukken voedsel in de spijsvertering terecht. Als er ongezonde voeding wordt genuttigd kan dit schade geven aan het maagslijmvlies. We beginnen eerst met algemene tips om maagzuurklachten te verlichten en/ of te genezen.

Algemene tips om maagzuurklachten te verlichten

• Eet als/zolang u honger heeft; wanneer u teveel eet wordt de maag overbelast en wordt de vertering bemoeilijkt. Als u te snel eet, komt u er te laat achter, dat u al genoeg had.
• Eet op regelmatige tijden: de hele dag door eten zorgt voor constante maagzuur afgifte en kan maagklachten veroorzaken. Kauwgum eten heeft ook dit effect.
• Let op met grote volumineuze maaltijden (veel vet en eiwitten) en koolzuurhoudende dranken; deze maaltijden kosten veel tijd en moeite om verteerd te worden door de maag. Voedsel kan hierdoor langer in de maag blijven liggen of onvoldoende worden verteerd.
• Kauw goed en eet met aandacht: de voorvertering begint in de mond. Wanneer dit onvoldoende gebeurt komen er grote stukken voedsel in de maag die moeilijker te verteren zijn. Dit kan klachten veroorzaken, omdat onverteerd voedsel gaat gisten en zo de groei van ziekmakende bacteriën stimuleert. Ook kunnen er meer toxische stoffen ontstaan die het darmslijmvlies prikkelen en worden er minder voedingsstoffen opgenomen.
• Verminder stress tijdens het eten; geef de maag voldoende ontspanning om de vertering goed te laten verlopen. Wanneer u teveel stress ervaart als u eet (dit is ook uw aandacht voor wat anders hebben, terwijl u eet) kan dit zorgen voor een verminderde maagperistaltiek, verminderde aanmaak van maagzuur en een slechtere opname van vitaminen en mineralen.
• Eet rustig: geef het speeksel in uw mond de tijd om een begin te maken met de voorvertering en signalen door te sturen naar de spijsverteringsorganen.
• Eet voldoende vezels (prebiotica): voedingsvezels (volkoren granen, noten, zaden, peulvruchten, groente en fruit) en resistent zetmeel (zoals gekookte en afgekoelde aardappels, rijst en pasta), wat functioneert als prebiotica. Dit is ontzettend belangrijk voor een gezond darm-microbioom. Prebiotica is het voedsel voor de darmbacteriën.
• Vermijd geraffineerde koolhydraten, suikerrijke producten en bewerkt voedsel zoveel mogelijk.
• Citroensap of appelazijn kan verlichting geven van klachten die te maken hebben met te weinig maagzuurproductie. Wanneer u teveel maagzuur heeft, kunnen de klachten toenemen. Als dit zo is, stop hier dan direct mee. Afhankelijk van de klachten kunt u 1 á 2 theelepels per glas water innemen voor of tijdens de maaltijd. Wanneer de klachten verminderen kunt u dit enkele weken blijven herhalen. Stop na enkele weken omdat teveel zuren het tandglazuur kunnen aantasten.

Vervolgens kunt u voeding nuttigen met voldoende enzymen die voedzaam zijn voor de maag en het spijsverteringsstelsel.

Enzymen helpen de vertering en voorkomen maagklachten

Enzymen helpen het lichaam bij heel veel stofwisselingsprocessen zoals de vertering van voedsel, herstellen en vernieuwen van weefsels en een gezond afweersysteem. Wij hebben ongeveer 3000 verschillende enzymen die helpen bij deze processen. De enzymproductie neemt af naarmate we ouder worden, onvoldoende voedingsstoffen nuttigen, teveel sporten of ziek zijn. Gezonde voeding is de belangrijkste bron van enzymen. Enzymen zitten namelijk van nature in rauwe of gefermenteerde (biologische) voedingsmiddelen, maar gaan deels verloren bij te heet en te lang koken. Biologische voeding bevat over het algemeen meer enzymen dan bespoten groente en fruit. Maar de bereidingswijze van uw voeding is dus ook van belang. Kies voor blancheren, stomen of bakken op lage temperaturen in plaats van grillen, bakken, wokken, braden en koken op hoge temperaturen. Probeer ook rauwe groente te eten wanneer uw vertering dit toelaat. Niet iedereen kan rauwe salades even goed verteren. Mensen die hier moeite mee hebben kunnen de groente bijvoorbeeld kort stomen.

Maagzuurklachten verminderen met gezonde voeding

Gezonde voeding vormt de basis voor een goed functionerend maagslijmvlies en een gezonde conditie van de maag. Wanneer u de maag langdurig gezond wilt houden, probeer dan uw voedingspatroon aan te passen.

Een van de belangrijkste stoffen voor het maagslijmvlies is stikstofmonoxide (NO). Deze beschermt de maag en stimuleert het herstel van het maagslijmvlies wanneer deze is beschadigd (door toxines, stress, medicatie en bacteriën). Daarnaast stimuleert het de doorbloeding van het maagslijmvlies en voorkomt het de vorming van maagontstekingen en maagzweren. Nitraatrijke voeding vormt een bron voor stikstofmonoxide en kunt u onder andere vinden in spinazie, sla, radijs, knolselderij, Chinese kool, venkel, andijvie, rode bieten, prei en koolrabi.

Vitamine U oftewel koolsap wordt al decennia lang ingezet voor de behandeling van maagklachten. De werkzame stof S-methylmethionine heeft een beschermende werking op de slijmvliezen van het spijsverteringsstelsel, een ontstekingsremmende werking en versnelt wondgenezing. Naast S-methylmethionine bevatten rauwe koolsoorten nog veel meer voedingsstoffen die belangrijk zijn voor een gezond maagslijmvlies zoals vitamine C, vitamine K, quercitine, carotenoïden, etc.

Prebiotica is een andere voedingsstof die gunstige effecten heeft op de maag. Prebiotica zijn de voedingsstoffen voor darmbacteriën zoals bifido en lactobacillen. Het zijn voedingsvezels die niet verteerd worden en een voedingsbodem zijn voor deze gezonde bacteriën. Door voldoende voedingsvezels te consumeren krijgen ze de kans om zich te vermenigvuldigen en hierdoor het darm-microbioom gezond te houden. Lees alles over een gezond darm-microbioom in het artikel ‘Voorkomen van maag- en darmklachten’.

De gunstige effecten van prebiotica op het voorkomen van maagklachten is voornamelijk te danken aan het versterken van het darm-microbioom en de aanmaak van immunomodulerende en antimicrobiële stoffen. Er zijn meerdere vormen van prebiotica zoals inuline, fructo-oligosachariden (FOS), galacto-oligosachariden (GOS), betaglucanen, polyolen en polyfenolen. Hierdoor zit het in veel verschillende voedingsmiddelen zoals aardperen, knoflook, agave, bananen, gerst, rogge, peulvruchten, bonen, haver, paddenstoelen, groenten, fruit, noten, zaden, kruiden en specerijen. Wat belangrijk is om te onthouden: Varieer!

Ook zijn kruiden en specerijen belangrijk voor het voorkomen of genezen van maagzuurklachten. Ze geven het eten niet alleen smaak, maar hebben talloze positieve effecten op de maag. Vaak wordt er gezegd dat specerijen de maagwand irriteren en hierdoor gemeden moeten worden. Dit is vaak niet het geval. Zelfs pittige kruiden zoals knoflook, gember of kurkuma kunnen het maagslijmvlies versterken wanneer dit in normale hoeveelheden genuttigd wordt. Kruiden en specerijen kunnen weliswaar de maagwand licht beschadigen, maar dit stimuleert juist verschillende beschermende en herstellende mechanismen. Gebruik dus een verscheidenheid aan kruiden en specerijen en gebruik deze met mate. Let wel op met erg pittige kruiden zoals cayenne of chili vlokken.

Wat ook niet mag ontbreken in uw gezonde voedingspatroon zijn omga-3 vetzuren. Deze vetzuren beschermen de maag tegen ontstekingen en stimuleren het herstel van een beschadigd maagslijmvlies. Ook beschermt omega-3 het maagslijmvlies tegen Helicobacter pylori of andere factoren die het maagslijmvlies kunnen beschadigen. Vette vis (de wilde, geen kweekvis), schaaldieren, algen, lijnzaad, hennepzaad, noten, waterkers en oliën (algenolie, krilolie, visolie, walnoot- en lijnzaadolie) zijn voedingsbronnen van omega-3.

Als laatste kunt u gefermenteerde voeding nuttigen om de slijmvliezen gezond te houden en maagontstekingen te voorkomen. Gefermenteerde voeding heeft een probiotisch effect door de verscheidenheid aan gezonde bacteriën die het bevat. Dit heeft niet alleen een gunstig effect op de maag, maar op het gehele darm-microbioom. Ook helpt het om een overgroei aan helicobacter pylori tegen te gaan. Gefermenteerde voeding is bijvoorbeeld zuurkool, tempeh, kimchi (gefermenteerde groente en kool), waterkefir, miso, rauwmelkse yoghurt en kombucha.

Voeding voor vermindering van maagklachten:

• Groene bladgroenten
• Rode bieten
• Prebiotica
• Kruiden en specerijen
• Omega-3 vetzuren
• Gefermenteerde voeding

Stress en het ontstaan van maagklachten

Ontspanning is belangrijk voor een goede vertering van voedingsstoffen. Wanneer u teveel stress ervaart komt het lichaam in een overlevingsstand terecht. Voedsel verteren wordt dan minder belangrijk dan de vecht- of vluchtrespons, die getriggerd wordt door stress. Het hormoon gastrine dat verantwoordelijk is voor de maagperistaltiek, aanmaak van maagzuur en de stimulatie van de pancreasenzymen speelt hierin een belangrijke rol. De aanmaak van gastrine wordt namelijk beïnvloedt door de parasympaticus (het deel van het autonome zenuwstelsel wat o.a. over de vertering gaat en alleen zijn werk kan doen in ontspanning). Wanneer er teveel stress ervaren wordt gaat de aanmaak van gastrine achteruit. Daarnaast remt stress de aanmaak van spijsverteringsenzymen en de gehele spijsvertering. Wanneer uw lichaam in een (langdurige) stressvolle situatie zit, wordt de energie die normaal gesproken nodig is voor de spijsvertering , gebruikt voor de spieren en hersenen en niet voor de vertering van voedsel. Zorg dus voor voldoende ontspannende momenten en leer indien nodig coping-strategieën aan om met stresssituaties om te kunnen gaan.

Helicobacter pylori en maagzuurklachten

De Helicobacter pylori bacterie wordt beschouwd als één van de belangrijkste oorzaken voor het ontstaan van maagontstekingen en maagzweren. De bacterie is echter meestal niet de oorzaak van het ontstaan van maagklachten. Niet iedereen die de bacterie heeft, ervaart namelijk deze klachten. Daarnaast zijn veel mensen besmet zonder enige last te hebben. In Nederland zijn naar schatting 15% van de mensen besmet met de helicobater pylori. U kunt de helicobacter pylori dus eerder zien als een bijkomende complicatie van maagklachten dan dat het de oorzaak ervan zou zijn. De werkelijke oorzaken van het ontstaan van maagontstekingen en maagzweren zijn: te weinig maagzuur, verstoord microbioom, een gebrek aan voedingsstoffen zoals mineralen, vitaminen en vetzuren. Zoeken naar de oorzaak van uw klachten geeft uiteindelijke altijd het beste resultaat voor een langdurige gezondheid.

Samenvatting: Tips voor het verlichten en voorkomen van maagzuurklachten

• Verminder stress en zorg voor voldoende ontspanning
• Consumeer gezonde en gevarieerde voedingsmiddelen
• Vermijd geraffineerde koolhydraten, suikerrijke producten en bewerkt voedsel zoveel mogelijk.
• Eet op regelmatige tijden en met mate
• Kauw goed en met aandacht
• Pak de achterliggende oorzaak van het probleem aan